Ból i stan zapalny często występują razem, a ich relacja jest znacznie bardziej złożona, niż mogłoby się wydawać. Co dokładnie dzieje się w organizmie, gdy pojawia się zapalenie – i jak to wpływa na nasze odczuwanie bólu?
Czym jest stan zapalny?
Stan zapalny to złożony proces biologiczny, który uruchamia się w odpowiedzi na uszkodzenie tkanek, zakażenie drobnoustrojami lub inne zagrożenie wykryte przez układ odpornościowy. Jego zadaniem jest ochrona organizmu przed szkodliwym czynnikiem i rozpoczęcie procesu naprawczego. Składa się z trzech głównych etapów:
-
fazy naczyniowej – dochodzi do rozszerzenia naczyń krwionośnych i zwiększenia ich przepuszczalności, co umożliwia napływ komórek odpornościowych do miejsca uszkodzenia,
-
fazy komórkowej – aktywowane komórki immunologiczne (m.in. neutrofile, makrofagi) eliminują patogeny i uszkodzone tkanki,
-
fazy naprawczej – organizm uruchamia procesy regeneracyjne, odbudowując zniszczone struktury i przywracając lokalnie równowagę.
W przebiegu powyższych mechanizmów dużą rolę odgrywają mediatory stanu zapalnego, np. prostaglandyny, bradykinina czy cytokiny. To substancje chemiczne, które decydują o intensywności i czasie trwania stanu zapalnego. Choć wszystkie te procesy pełnią funkcje ochronne, ich skutkiem są także odczuwane przez nas objawy:
-
ból,
-
obrzęk,
-
zaczerwienienie,
-
podwyższona temperatura.
Warto również odróżnić stan zapalny ostry od przewlekłego. Ten pierwszy jest krótkotrwały i zazwyczaj znika w ciągu kilku dni lub tygodni. Z kolei przewlekły stan zapalny trwa całymi miesiącami, często prowadząc do trwałych zmian w tkankach i nasilonego, trudniejszego do opanowania bólu[1].
Droga sygnału bólowego – od receptorów do mózgu
Ból zapalny rozpoczyna się od pobudzenia nocyceptorów, czyli receptorów bólowych, rozsianych w skórze, mięśniach, stawach i narządach wewnętrznych. Dochodzi do niego pod wpływem mediatorów zapalnych. Nocyceptory przekazują impuls elektryczny przez włókna nerwowe do rdzenia kręgowego, a następnie do mózgu.
W rdzeniu kręgowym sygnał może być modulowany – wzmocniony lub osłabiony – co zależy od wielu innych czynników, np. chorobowych czy emocjonalnych. Następnie impuls trafia do kory mózgowej, gdzie zostaje zinterpretowany jako konkretny rodzaj bólu: piekący, pulsujący, rozlany lub punktowy.
Dlatego właśnie ból zapalny bywa tak różnorodny – ten sam stan zapalny u dwóch osób może wywoływać inne odczucia, a jego intensywność nie zawsze odpowiada rzeczywistemu uszkodzeniu tkanek.
Jak łagodzić ból zapalny?
Leczenie bólu zapalnego polega nie tylko na zmniejszeniu odczuwanych objawów, ale także na przerwaniu lub osłabieniu reakcji zapalnej. W tym celu stosuje się NLPZ, czyli niesteroidowe leki przeciwzapalne, które hamują enzymy cyklooksygenazy odpowiedzialne za produkcję prostaglandyn.
Jednym z NLPZ jest deksketoprofen, który oprócz klasycznego działania przeciwzapalnego wykazuje dodatkowe właściwości – wpływa na przewodzenie bodźców bólowych. Może w ten sposób zapobiec przekształceniu bólu ostrego w przewlekły.
Tabletka przeciwbólowa zazwyczaj powinna być stosowana po posiłku, by ograniczyć jej drażniący wpływ na żołądek. Deksketoprofen wykazuje nikłe ryzyko działań niepożądanych, można więc przyjmować go na czczo, co przyspiesza nieco początek działania leku[2].
Stan zapalny to złożony, dynamiczny proces, który może zarówno chronić, jak i szkodzić – w zależności od czasu trwania i intensywności. Jego zrozumienie pozwala na dobranie skutecznego leczenia, dopasowanego do mechanizmu powstawania bólu.
[1] Wordliczek, J., Woroń, J., Targońska-Stępniak, B., Tarnacka, B., & Malec-Milewska, M. (2019). Leczenie bólu zapalnego – problem interdyscyplinarny widziany oczami: reumatologa, neurologa, rehabilitanta, specjalisty medycyny bólu i farmakologa klinicznego. Ból, 19(4): 11-26.
[2] Woroń, J. (2020). Dlaczego w bólu ostrym należy rozważyć zastosowanie deksketoprofenu? Forum Medycyny Rodzinnej, 14(2): 51-56.
Artykuł sponsorowany
